کارگاه‌های گفت‌و‌گوی انگلیسی و بررسی نقادانۀ آثار

اوایل دهۀ گذشته در مؤسسات گوناگونی مشغول تدریس زبان انگلیسی بودم. بیشتر زبان‌آموزانم از سطوح متوسط و پیشرفته برخوردار بودند. یادم می‌آید با زبان‌آموزان مشتاق قطب راوندی، مجتمع فنی تهران، مؤسسۀ باران، ایران‌زمین، پویاسخن و … یک روز در هفته به کافه‌ای می‌رفتیم و اسمش را گذاشته بودیم Café gatherings.

آغاز ماجرا

نخستین دورهمی گفت‌وگو در کافه با زبان‌آموزان سطح پیشرفتۀ قطب راوندی شکل گرفت. آن روزها بیشتر داستان کوتاه می‌خواندیم از چخوف و فالکنر و همینگوی و … چند وقتی که گذشت از مؤسسات دیگر و شاگردهای دیگری هم به ما پیوستند. یک بار کافه رُمنس فردوسی می‌رفتیم و یک بار کافه سورنا در گیشا و… خلاصه کلاس‌مان هر بار در کافۀ متفاوتی برگزار می‌شد و این کافه‌گردی هم خود لذت و شوق یادگیری را دوچندان می‌کرد.

حالا دوباره پس از مدتی کناره‌گیری از تدریس گروهی زبان، تصمیم گرفتم کلاس‌های نیمه‌گروهی آنلاین را به همان سبک و سیاق کافه‌ها برگزار کنم. چرا که هیچ دلم نمی‌خواست دوباره برگردم به شیوۀ سنتی و روی یک کتاب مشخص مثل American English File , Top Notch, Four Corners, Interchange, …  به همراه کتاب‌های جانبی کار کنم. (البته ممکن است در کلاس خصوصی به فراخور نیاز شاگردم این کار را انجام بدهم.)

با بیش از هفده سال تجربۀ تدریسی که داشتم آموختم این شیوه برای آموزش به افرادی که زبان انگلیسی برایشان حکم زبان خارجی را دارد و نه زبان دوم، آن‌چنان که باید کارآمد نیست.

اجرایی کردن یک ایده

فکر کردم کلاس‌های نیمه‌گروهی‌ام را طوری طراحی کنم که زبان انگلیسی بهانه‌ و بستری باشد برای اظهارنظر و اندیشیدن دربارۀ یک اثر که زبان‌آموزان بتوانند با جست‌و‍جو دربارۀ آن داستان کوتاه، فیلم، یا انیمیشن و با دقت خواندن و تماشا کردن آن دغدغۀ بیان ایده داشته باشند.

یکی از نقص‌های کلاس‌های مکالمۀ گروهی و بحث آزاد در از این شاخه به آن شاخه پریدن‌ها و منسجم نبودن ساختار گفت‌و‌گو است که اتفاقاً رعایت انسجام و پیوستگی از توانایی‌های مهم در زبان‌ورزی و زبان‌آموزی است.

مزایای این کارگاه

در واقع با اجرای طرح این کارگاه با یک تیر چند نشان می‌زنیم:

• اول -منابع موردِاستفاده در این شیوۀ آموزشی authentic هستند.

یعنی برخلاف مواد درسی کتاب‌های آموزشی، بر اساس یک سطح مشخص دستکاری و تعدیل نشده‌اند. ممکن است اول هراس‌انگیز به نظر برسد، اما برای زبان‌آموز سطح متوسط و بالاتر لازم است که با کاربرد زبان در دنیای واقعی مواجه شود.

• دوم- در این شیوه کاربرگ‌هایی برای افراد تهیه شده‌اند که برای هر زبان‌آموز وظایف و مسئولیت‌های مشخصی در مواجهه با اثر تعریف می‌کنند.

هر جلسه نقش‌ها تغییر می‌کند؛ این کاربرگ‌ها هم باعث تنوع نقش زبان‌آموز در هر جلسه می‌شوند و هم به خوانش اثر (خواندن و یا تماشا) جهت، معنی و هدف می‌دهند. یعنی ابزاری برای شیوۀ تحلیل در اختیار مخاطب و زبان‌آموز قرار می‌دهند و از سردرگمی و پریشان‌فکری در حین مواجهه با اثر جلوگیری می‌کنند.

• سوم- علاوه‌بر ایجاد فضایی برای یادگیری و تمرین زبان انگلیسی در مکالمه، بهانه‌ای برای تفکر نقادانه و بالا بردن مهارت‌های تفکر و تحلیل دست می‌دهد که فقدان آن در کلاس‌های معمولی بحث آزاد کاملاً به چشم می‌خورد.

مهارت تفکر نقادانه و سنجشگرانه‌اندیشی (یا تفکر انتقادی) critical thinking از الزامات مهارت‌های گفتاری و نوشتاری هستند که متأسفانه در شیوه‌های آموزشی معمول، چه در مدارس و چه در کلاس‌های آزاد زبان به آن توجه چندانی نمی‌شود. برای مثال تفکر نقادانه کمک می‌کند تا بتوانیم ایدۀ خود را به نحو درستی شرح و بسط بدهیم، از سطحی‌نگری پرهیز کنیم و در موضوعات عمیق شویم، و از نظرگاه‌های گوناگون، موافق و مخالف، به جنبه‌های مختلف موضوعات نگاه و دربارۀ آنها استدلال کنیم.