تعریف ویرایش

در همان ابتدای کتاب  آموزش ویراستاری و درست‌نویسی از دکتر حسن ذوالفقاری زیر عنوان تعریف ویرایش آمده است که:

«ویرایش» از مصدر فارسی «ویراستن» است. پیشوند «Vi» به معنای دور از هم و جدا و «razis» به معنای نظم و ترتیب و دربرگیرندۀ معانی «پیراستن» و «آراستن» است. معادل انگلیسی «Edit» و عربی «تحریر» است.

تاریخچۀ ویرایش در ایران

در گذشته، مصححان متون کهن فارسی با اصلاح، تجدیدنظر و مقابلۀ متون، همان کار ویراستاران را انجام می‌دادند. کم‌کم با تدوین کتاب‌های دستور زبان فارسی و قاعده‌مند شدن آن، صدها کتاب و مقاله دربارۀ مسائل خط، درست‌نویسی و املا نگاشته شد. امروزه، ویرایش یا روی کاغذ یا به‌روش الکترونیک در رایانه انجام می‌شود. (همان کتاب)

ویرایش مدرن به‌صورت جدی در ایران در دهه‌های سی و چهل و با انتشارات فرانکلین شروع می‌شود. در ویکی‌پدیا بیشتر دربارۀ مؤسسۀ انتشارات فرانکلین بخوانید.

احمد سمیعی گیلانی، پدر ویرایش در ایران، به همراه کهنه‌ویراستارانی چون علی صلح‌جو، و نویسندگان و مترجمان ترازِاولی هم‌چون داریوش آشوری و نجف دریابندری از جمله کسانی هستند که در انتشارات فرانکلین مشغول به کار بودند.

انواع ویرایش

ویرایش به‌ چند اعتبار تقسیم‌بندی می‌شود:

به اعتبار نوع ویرایش

1. ویرایش فنی که همان ویرایش صوری، یا ویرایش ظاهری است.
2. ویرایش زبانی-ساختاری
3. ویرایش محتوایی

به اعتبار نوع اثر

1. ویرایش ترجمه: شامل مقابله با اصل متن و افزودن توضیحات.
2. ویرایش تألیف: شامل بازبینی منابع، ارجاعات، استواری استدلال‌ها، اعتبار محتوا، تناسب فصول.
3. ویرایش تصحیح انتقادی: شامل مقابله با نسخۀ اساس، بازبینی فهرست‌ها، حواشی و کتاب‌نامه و بازبینی اعتبار نُسَخ.

به اعتبار حوزۀ محتوایی اثر

1. علمی-تحقیقی: شامل مواد پژوهشی، علمی و آموزشی.
2. رسانه‌ای-مطبوعاتی: شامل ویرایش انواع رسانه‌های مکتوب و برنامه‌های تلویزیونی.
3. ذوقی-ادبی: شامل ویرایش و اصلاح انواع شعر، قصه، رمان، نمایش‌نامه، فیلم‌نامه، و طنز.

به اعتبار عرصۀ کاربردی اثر

1. آموزشی-درسی: شامل کتاب‌های درسی مدرسه‌ای و دانشگاهی در تمامی سطوح، پایه‌ها و رشته‌ها.
2. دانش‌نامه‌ای-مرجع: شامل کتاب‌های دایره‌المعارف، مرجع، فرهنگ، دانشنامه و اطلس.

به اعتبارِ روش کار

1. ویرایش کاغذی که ویراستار به شیوۀ سنتی ویرایش را روی کاغذ و در متن انجام می‌دهد.
2. ویرایش الکترونیک: شامل ویرایش متن در محیط word است.

سطح و میزان ویرایش

ضرورت ویرایش